14 sierpnia 2024 roku na stronie Ambasady RP w Kolumbii pojawił się komunikat zatytułowany „Zmiana przepisów wizowych”, w którym poinformowano, że od 15 sierpnia 2024 roku obywatele Kolumbii wjeżdżający do Polski w celu podjęcia pracy będą musieli posiadać wizy. Czy była to jedynie próba odstraszenia Kolumbijczyków od przyjazdu do Polski, czy też rzeczywiście zapadła decyzja o zmianie przepisów, lecz nie zadbano o formalny aspekt jej podjęcia?
Mimo upływu dwóch tygodni od zamieszczenia komunikatu, jego interpretacja wciąż pozostaje niejasna. Nie opublikowano dotąd żadnych nowych przepisów, które miałyby obowiązywać od 15 sierpnia, a Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ambasada RP w Kolumbii konsekwentnie unikają szczegółowych wyjaśnień. I chociaż komunikat mógł spełnić swój cel odstraszający, to jego wiarygodność budzi poważne wątpliwości. Publikowanie na oficjalnych stronach informacji o zmianach, które nie mają potwierdzenia w obowiązującym prawie, może naruszać zaufanie do polskich instytucji na arenie międzynarodowej. Dodatkowo, brak transparentnej komunikacji oraz konkretnych wyjaśnień ze strony Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ambasady RP nie sprzyja budowaniu ich wiarygodności.
Przypomnijmy, że dotychczas obywatele Kolumbii mogli przyjeżdżać do Polski w celu podjęcia pracy bez konieczności posiadania wizy. Komunikat z 14 sierpnia 2024 roku sugeruje, że od 15 sierpnia zasady te uległy zmianie, ale nie precyzuje, jakie nowe przepisy miałyby wejść w życie. Zamiast tego przytoczono ogólną podstawę prawną umożliwiającą wprowadzenie takich regulacji – art. 3 ust. 2 umowy między UE a Kolumbią, zgodnie z którym każde państwo członkowskie ma prawo jednostronnie zdecydować o nałożeniu obowiązku wizowego lub jego zniesieniu.
Poprosiliśmy Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Komisję Europejską oraz samą Ambasadę o wyjaśnienie, kto podjął decyzję o zmianie przepisów, w jakiej formie została ona wydana oraz gdzie została opublikowana. Ustaliliśmy, że decyzja o obowiązku wizowym dla Kolumbijczyków miała zostać podjęta przez Ministra Spraw Zagranicznych na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, a następnie notyfikowana Komisji Europejskiej 13 sierpnia 2024 roku. Do tej pory jednak Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie udostępniło nam tej decyzji, więc nie znamy jej treści, formy, ani podstawy prawnej.
Ze względu na liczne pytania napływające do nas od obywateli Kolumbii, zwróciliśmy się do kancelarii prawnej specjalizującej się w prawie migracyjnym o interpretację komunikatu Ambasady RP w Bogocie oraz wyjaśnień od MSZ i Komisji Europejskiej:
Czy osoby, które kupiły bilety lotnicze jeszcze przed opublikowaniem komunikatu na stronie Ambasady RP w Kolumbii mogą wjechać do Polski w celu wykonywania pracy?
Obywatele Kolumbii są zwolnieni z obowiązku wizowego na podstawie przepisów Rozporządzenia 2018/1806. Mimo że art. 6 ust. 4 tego rozporządzenia stanowi, iż każde państwo członkowskie może wprowadzić wyjątki od zwolnienia z obowiązku wizowego w odniesieniu do osób prowadzących działalność zarobkową podczas pobytu, w polskim prawie nie ma obecnie przepisów powszechnie obowiązujących, które przewidywałyby taki wyjątek dla obywateli Kolumbii. W związku z tym wydaje się, że pomimo komunikatu z dnia 14 sierpnia 2024 r. osoby te nadal mogą wjeżdżać do Polski na podstawie dotychczas obowiązujących przepisów.
Czy osoby, które zrezygnują z wyjazdu ze względu na komunikat na stronie Ambasady RP w Kolumbii mają prawo do zwrotu kosztów zakupionych biletów?
Decyzja o wyjeździe do Europy jest nie tylko trudna, ale również bardzo kosztowna. Kolumbijczycy często muszą sprzedać cały swój dobytek, aby móc sfinansować bilety lotnicze. Po opublikowaniu komunikatu na stronie Ambasady RP w Kolumbii wiele osób, kierując się zaufaniem do informacji zamieszczanych na oficjalnej stronie, zrezygnowało z wyjazdu, obawiając się naruszenia przepisów migracyjnych i ewentualnej deportacji. W takim przypadku powstaje pytanie, kto powinien ponieść koszty niewykorzystanych biletów lotniczych, zwłaszcza że komunikat o ograniczeniach wjazdu do Polski został opublikowany zaledwie dzień przed datą, od której miałyby one obowiązywać. W związku z tym nie można wykluczyć odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa, jednak wymagałoby to potwierdzenia, że działania organów państwowych były niezgodne z prawem.
Jaki jest status pobytowy obywateli Kolumbii, którzy wjechali do Polski od 15 sierpnia 2024 r. i zostali wpuszczeni pomimo braku wizy? Czy ich pobyt jest legalny i czy mogą ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy?
Obywatele Kolumbii, którzy wjechali do Polski na podstawie obowiązujących przepisów o ruchu bezwizowym, mogą legalnie przebywać na terytorium państw strefy Schengen (w tym Polski) przez okres nieprzekraczający 90 dni w ciągu 180 dni (art. 20 ust. 1 Konwencji wykonawczej do układu z Schengen) i w tym okresie mogą złożyć wniosek o udzielenie im zezwolenia na pobyt czasowy na terytorium Polski (art. 105 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach).
Jaki jest status pobytowy Kolumbijczyków, którzy wjechali do Polski przed 15 sierpnia 2024 r., ale nie posiadają jeszcze zezwolenia na pobyt czasowy, gdyż nie złożyli dotąd wniosku bądź sprawa jest w toku?
Cudzoziemcy, którzy w terminie złożyli wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy mogą legalnie przebywać w Polsce. Ich pobyt jest uważany za legalny na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2) ustawy o cudzoziemcach, o ile wniosek nie zawierał braków formalnych lub zostały uzupełnione w terminie. Pobyt cudzoziemców, którzy nie złożyli jeszcze wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy, jest legalny wyłącznie w okresie nieprzekraczającym 90 dni. W tym okresie powinni oni opuścić Polskę lub złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy (art. 299 ust. 2 i art. 105 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach)
Czy obywatele Kolumbii, którzy wjechali do Polski od 15 sierpnia 2024 r. i posiadają zezwolenie na pracę, mają do wykonywania pracy?
Tak, mają prawo do wykonywania pracy. Zgodnie z art. 87 ust. 1 pkt 12 lit. f) ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, cudzoziemcy posiadający zezwolenie na pracę oraz przebywający w Polsce w ramach ruchu bezwizowego mają prawo do legalnego zatrudnienia. W przypadku obywateli Kolumbii, którzy spełniają te warunki, ich zatrudnienie jest zgodne z polskim prawem.
Czy od 15 sierpnia 2024 r. możliwe jest złożenie wniosku o zezwolenie na pracę dla ob. Kolumbii, który wjechał do Polski w ramach ruchu bezwizowego?
Tak, możliwe jest złożenie takiego wniosku. Uzyskanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemca jest możliwe nawet wtedy, gdy nie przebywa on aktualnie w Polsce. Co więcej, zezwolenie na pracę jest jednym z dokumentów wymaganych przy składaniu wniosku o wydanie wizy pracowniczej (art. 64 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach). Pobyt w ramach ruchu bezwizowego nie stanowi przeszkody ani podstawy do odmowy udzielenia zezwolenia na pracę.
Podsumowanie: Zasada praworządności a zmiana przepisów wizowych
Nie ulega wątpliwości, że Polska, podobnie jak każde inne państwo członkowskie UE, ma prawo wprowadzać wyjątki od zwolnienia z obowiązku wizowego dla obywateli określonych państw przybywających w celu podjęcia pracy (art. 6 ust. 4 Rozporządzenia 2018/1806 oraz art. 3 ust. 2 umowy pomiędzy UE i Kolumbią). Możliwość ta nie oznacza jednak, że decyzja może zostać podjęta przez dowolny organ i w dowolnej formie.
Zasada praworządności, wyrażona w art. 7 Konstytucji RP, nakłada na organy władzy publicznej obowiązek działania wyłącznie na podstawie i w granicach prawa. Wprowadzenie obowiązku wizowego dla obywateli Kolumbii ingeruje w ich wolności konstytucyjne, które odnoszą się także do cudzoziemców przebywających pod jurysdykcją RP, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 37 ust. 1 i 2 Konstytucji RP). Obecnie brak jest przepisu ustawowego, który upoważniałby Ministra Spraw Zagranicznych do nałożenia obowiązku wizowego na obywateli konkretnego państwa trzeciego lub do wprowadzenia zakazu pracy dla cudzoziemców przebywających w Polsce w ramach ruchu bezwizowego.
Na marginesie warto zauważyć, że rząd równolegle pracuje nad wprowadzeniem odpowiednich podstaw prawnych. W projekcie ustawy o dostępie cudzoziemców do rynku pracy z dnia 14 sierpnia 2024 roku (nie wiemy, czy zbieżność dat jest przypadkowa) znalazł się przepis, zgodnie z którym „Minister właściwy do spraw pracy, na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych, może określić, w drodze rozporządzenia, wykaz państw, których obywatele posiadający zezwolenie na pracę nie są uprawnieni do wykonywania pracy w czasie pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w ramach ruchu bezwizowego”. Co ciekawe, 27 sierpnia Ministerstwo Spraw Zagranicznych zgłosiło uwagi do tego projektu, postulując, aby upoważnienie do wydania takiego wykazu było obligatoryjne, a nie fakultatywne. Sugeruje to, że aktualny stan prawny, który nie przewiduje żadnej podstawy do określenia takiego wykazu, jest dobrze znany w resorcie spraw zagranicznych.
Istotna jest również forma wprowadzanych zmian. Decyzja MSZ nie została nigdzie opublikowana, a ministerstwo odmawia jej udostępnienia. Nie wiadomo więc, czy mamy do czynienia z rozporządzeniem, zarządzeniem, czy aktem innego rodzaju. Należy pamiętać, że warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego oficjalne ogłoszenie (art. 88 ust. 1 Konstytucji RP). Z kolei zarządzenia ministra mają charakter wewnętrzny i obowiązują jedynie jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty. Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych ani innych podmiotów (art. 93 ust. 1 i 2 Konstytucji RP).
Wszystkie te wątpliwości powodują, że obecnie nie możemy potwierdzić wiarygodności komunikatu opublikowanego na stronie Ambasady RP w Kolumbii. Na pytania dotyczące tej kwestii odpowiadamy wyłącznie na podstawie obowiązujących i opublikowanych przepisów prawa. Nasze stanowisko może ulec aktualizacji po zapoznaniu się z treścią decyzji MSZ.